پکن بزرگ‌ترین برنده تحریم‌های روسیه
دلار امریکا به عنوان یک اهرم استراتژیک برای این کشور سال‌هاست که نقش اصلی را در تحولات مختلف اقتصادی و تجاری به خصوص بخش انرژی ایفا می‌کند؛ با این حال شواهد نشان می‌دهد که در طول سال‌های گذشته و به خصوص پس از شروع جنگ اوکراین، یوان به عنوان پول ملی چین رفته رفته در حال ایفای نقش پررنگی در بازار انرژی جهانی است.
این روند از آنجا حایز اهمیت است که کشور‌های جنوب آسیا مانند هند، بنگلادش، سریلانکا و پاکستان که رشد اقتصادی آن‌ها منوط به حفظ و ثبات در تامین نفت و انرژی است در چرخشی کم‌سابقه از برجسته شدن نقش یوان چین استقبال کرده‌اند. در این راستا طبق گزارشی که سایت ژئوپلیتیک منتشر کرده، از زمان حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ میلادی و تحریم‌های همه‌جانبه‌ای که علیه مسکو از سوی غرب اعمال شده، الگوی تجارت جهانی نیز دچار تغییرات قابل توجهی شده است. این تحریم‌ها در وهله اول باعث جدایی تعاملات روسیه با ارز‌هایی نظیر دلار و یورو شده است؛ به همین دلیل فرصت برای پکن جهت تثبیت موقعیت یوان به وجود آمد. در واقع چینی‌ها علاوه بر اینکه نقش واسط و جایگزین را برای تعاملات مالی روسیه بر عهده گرفته‌اند، قصد دارند یک چارچوب جایگزین نیز برای کشور‌هایی که خواستار کاهش وابستگی خود به دلار هستند، ایجاد کنند.
هند ناگزیر به دنباله‌روی از یوان
در همین رابطه شاهد بودیم در اسفندماه سال گذشته، یوان چین برای نخستین‌بار توانست جای دلار را در سیستم تعاملات مالی روسیه بگیرد. بعد از چین حالا هندی‌ها هم به عنوان یکی از خریداران اصلی نفت روسیه، به دنبال چنین راهبردی بوده و شواهد نشان می‌دهد که استراتژی متعارف و سابق خود را در زمینه ژئوپلیتیکی تغییر داده‌اند.
برخی تحلیلگران معتقدند که هندی‌ها در ابتدای امر با توجه به اختلافات دیرینه‌ای که با چین دارند، از بانک‌ها و بازرگانان خود خواستند تا از پرداخت یوان در همکاری اقتصادی با روسیه خودداری کنند. در واقع دهلی نو به دنبال این بود که از ارز‌های جایگزین مانند روپیه، درهم و روبل برای سیستم پرداخت خود به روسیه استفاده کند؛ اما بعد از گذشت مدتی، شواهد نشان می‌دهد که فعلا گزینه مناسبی در دسترس دهلی نو قرار نداشته و آن‌ها ناچار شده‌اند از یوان به عنوان ارز اصلی خود جهت واردات انرژی از روسیه استفاده کنند.
این مساله از آنجا حایز اهمیت است که هند به عنوان یکی از متحدان ایالات متحده امریکا، ۴۰ درصد از نفت خام خود را در سال جاری میلادی از روسیه تهیه کرده و اتفاقا بیشتر پرداخت‌های صورت‌گرفته را نیز با یوان تسویه کرده است؛ امری که نشان‌دهنده یک تغییر مهم در ژئواکونومی جهانی بوده و برخی ناظران معتقدند یکی از محور‌های اصلی مذاکرات ناندرا مودی نخست‌وزیر هند در سفر اخیرش به امریکا به چنین موضوعی اختصاص داشته است.
بازی برد- برد برای چین
قبل از هند نیز شاهد بودیم که پاکستان چنین مسیری را در پیش گرفته بود؛ به گفته کارشناسان، پاکستان که اخیرا طی توافقی با روسیه قرار است ۱۰۰ هزار تن نفت خام از این کشور وارد کند، به واسطه بحران بدهی اگر قرار باشد پرداخت‌های خود به مسکو را با دلار تسویه کند، به بار بدهی‌های خارجی‌اش افزوده خواهد شد. به همین دلیل است که از یوان به عنوان سیستم پرداخت جایگزین استفاده کرده است. در واقع دولت اسلام‌آباد از این مسیر به دنبال دو هدف عمده است؛ نخست اینکه اتحاد خود با پکن را هر چه بیشتر تقویت کرده و دوم اینکه بتواند در راستای تحولات صورت گرفته در بازار انرژی جهان، از شرایط ایجاد شده برای روسیه نهایت بهره‌برداری را به عمل آورد.
حتی چنین موضوعی برای بنگلادش که آنچنان وابسته به واردات انرژی از روسیه نیست نیز در دستور کار قرار گرفته است. به عنوان مثال شاهد بودیم که بنگلادش اخیرا پرداخت بدهی ۳۱۸ میلیون دلاری خود به شرکت روس اتم را با استفاده از یوان انجام داده است. در واقع اعمال تحریم‌ها علیه روسیه باعث شده تا کشور‌هایی که پیش از این به‌طور سنتی وابسته به دلار امریکا بودند از یوان چین به عنوان سیستم جایگزین معاملات مالی استفاده کنند؛ امری که ناظران از آن به عنوان یک تحول مهم و آتش زیر خاکستر یک جنگ سرد اقتصادی جدید یاد کرده و در عین حال چین را نیز بزرگ‌ترین برنده تحریم‌های روسیه و جنگ اوکراین تا به اینجای کار قلمداد کنند.
در واقع نکته مهم این است که تغییرات صورت گرفته در عرصه ژئوپلیتیکی جهان، موجب بازتنظیم استراتژی کشور‌ها به خصوص در جنوب آسیا شده که پکن از چنین وضعیتی برای تقویت نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در حال بهره‌برداری است. همان‌طور که عنوان شد تحریم‌های روسیه برای چین برگ برنده‌ای محسوب می‌شود که این کشور تاکنون سعی کرده نهایت استفاده را از چنین شرایطی برده و حتی ارز ملی خود را نیز در رقابت جهانی با دلار وارد میدان کند. چنین موضوعی در حالی برای ایالات متحده یک تهدید محسوب می‌شود که چینی‌ها، حالا در قالب بریکس نیز قدرت مانور بیشتری برای فعال کردن یک سیستم مالی جدید جهانی پیدا کرده‌اند. سیستمی که به دلار امریکا متکی نباشد و در عین حال پکن را نیز از تحریم‌های احتمالی محافظت کند.
در این رابطه به گفته برخی تحلیلگران، چینی‌ها به‌طور دقیق تحولات نزاع میان روسیه و غرب را بررسی کرده و از آن درس‌های مهمی می‌آموزند؛ به‌طوری‌که تقویت موقعیت یوان در برابر دلار یک سیاست پیشگیرانه برای پکن نیز محسوب می‌شود؛ چرا که آن‌ها معتقدند در صورت جدی‌تر شدن بحران تایوان، باید سازوکار‌هایی وجود داشته باشد تا چین بتواند از دچار شدن به سرنوشت روسیه جلوگیری کند. بنابراین به نظر می‌رسد چند مولفه مهم باعث شده تا پکن به فکر تقویت پول ملی خود و بهره‌مندی از شرایط ایجاد شده باشد. نخست تحریم‌های روسیه و اتکای مسکو به پکن به عنوان مهم‌ترین تامین‌کننده انرژی این کشور. دوم الزام سایر کشور‌های وارد‌کننده نفت از روسیه برای یک سیستم جایگزین مالی و سوم نیز دوراندیشی پکن برای مهار تحریم‌های احتمالی در زمان آینده. به همین دلیل تمامی این عوامل دست به دست هم داده تا ارزش یوان در سال گذشته میلادی ۱۲.۲۸ درصد افزایش پیدا کرده و جایگاه جهانی قابل ملاحظه‌ای برای خود در برابر دلار امریکا به دست آورد.
