بازگشت روسیه به صحنه افغانستان
آفتاب- امیر محمد سوری*: افغانستان از جهات گوناگونی برای روسیه اهمیت دارد به همین دلیل اقدامات این کشور نیز متنوع بوده است. فعالیت‌های روسیه در افغانستان طیفی از مسایل فنی و سیاسی را شامل می‌شود. از سویی انگیزه این کشور به دلیل حضور آمریکا و ناتو در افغانستان دارای اهمیت راهبردی و از سوی دیگر به دلیل گسترش تولید مواد مخدر و هم‌چنین گسترش موج افراط‌گرایی به کشورهای آسیای مرکزی، افغانستان دارای جایگاه مهمی در سیاست خارجی روسیه است. اهمیت این موارد حتی باعث گردیده روسیه فعالیت‌ها و همکاری خود را با ناتو برای تثبیت ثبات و امنیت در افغانستان در حوزه‌های فنی و جلوگیری از تولید مواد مخدر به عنوان فوری‌ترین مسأله دنبال کند و از جنبه‌ای دیگر تلاش‌های جداگانه‌ای نیز به منظور تعدیل تاثیر حضور ناتو در همسایگی‌اش داشته باشد.
اهداف
هدف مهم و جدی روسیه در افغانستان که دغدغه همیشگی نیز بوده، جلوگیری از گسترش بی‌ثباتی، تروریسم و مواد مخدر به آسیای مرکزی و خاک روسیه است. افغانستان 90 درصد تریاک جهان را تولید می‌کند و از سویی، جریانات گوناگون افراطی را در درون خود جای داده که احتمال گسترش آن به کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد. بسیاری از گروه‌های تروریستی در این دسته از کشورها نه تنها کمک‌های مالی از گروه‌های افغانی دریافت می‌کنند بلکه هدایت فکری آنان نیز بر عهده القاعده در افغانستان است.
مورد دیگر، خطر گسترش حوزه نفوذ ناتو به شرق و در همسایگی روسیه است. پیش از این افغانستان به‌عنوان منطقه خلایی بین امپراتوری شوروی و هند انگلیس بود و حتی در جنگ جهانی دوم نیز بی‌طرف باقی ماند. اما در حال حاضر اشغال این کشور توسط نیروهای ناتو باعث گشته که این توازن به هم خورده و نگرانی روسیه از گسترش ناتو به شرق نیز هم‌چنان وجود داشته باشد.
روسیه با توجه به شرایط افغانستان مجبور به پی‌گیری این دو هدف مهم است اما در حال حاضر مهم‌ترین و البته فوری‌ترین نگرانی را در گسترش بی‌ثباتی و افراط‌گرایی می‌بیند. هرچند روس‌ها همواره نگران گسترده شدن حوزه نفوذ ناتو به شرق بوده‌اند اما در حال حاضر برای مقابله با طالبان و قدرت روزافزون آنان که فعالیت‌های خود را به شمال افغانستان هم گسترش داده‌اند، لازم می‌بیند که از توانمندی‌ها و شرایط ناتو برای جلوگیری از بی ثباتی استفاده کند.
همکاری با ناتو
آسیای مرکزی و روسیه یکی از کریدورهای قاچاق مواد مخدر تولید شده در افغانستان به اروپاست و به همین دلیل مسکو تائیرات منفی آن‌را کاملاً از نزدیک لمس می‌کند. به همین دلیل روسیه مجبور است برای نیل به برخی از اهداف خود که البته هم‌سویی با منافع ناتو نیز دارد همکاری‌های خود را گسترش دهد. در زمینه نگرانی‌های تروریستی و مبارزه با مواد مخدر قرار شده که روسیه در تربیت نیروهای ارتش افغانستان و نیروهای مبارزه با تولید و توزیع مواد مخدر و عبور هلیکوپترهای ناتو از خاک خود همکاری کند. در همین زمینه مسکو 5 هلیکوپتر نظامیMI17 را برای فنلاند در افغانستان نیز فراهم خواهد آورد که یک یا دو تا از این‌ها تا آخر همین سال داده می‌شود.
گسترش نفوذ سیاسی و امنیتی
از مهم‌ترین اهداف راهبردی روسیه که این کشور در بلند مدت به دنبال آن است، مقابله با حضور ناتو در همسایگی‌اش و حفظ منطقه خلا با نیروهای آمریکایی و اروپایی است. هرچند روسیه همکاری‌هایی را با ناتو و آمریکا آغاز کرده اما همکاری‌ها بیشتر در مورد موضوعات فنی است و دغدغه اصلی و راهبردی روسیه که همانا حفظ نفوذ سنتی خود در آسیای مرکزی، حفظ منطقه خلایی هم‌چون افغانستان و هم‌چنین جلوگیری از گسترش ناتو به شرق است، هم‌چنان وجود دارد.
البته روسیه برای این که بتواند جایگاه مطلوبی را در افغانستان به دست آورد و حضور ناتو را در این کشور متعادل کند از نقاط قوت مهمی بهره‌مند است. نیروهای ائتلاف مدتی است بحث خروج از افغانستان را به راه انداخته‌اند که همین مسأله می‌تواند فرصت مناسبی برای فعالیت‌های روسیه محسوب گردد.
نیروهای رزمی ناتو در تلاش هستند تا سال 2014 به‌تدریج مسئولیت‌های امنیتی را به طرف افغانی واگذار و از افغانستان خارج و جای خود را به نیروهای آموزشی و حمایتی این سازمان بدهند.
چنین راهبرد مایوس کننده و البته اشتباهات گسترده امنیتی و سیاسی از سوی نیروهای ائتلاف، امید فعالیت‌های بیشتر را برای روسیه فراهم آورده و آنان با بهره‌گیری از این موقعیت تلاش‌های سیاسی خود را گسترش داده‌اند.
در مهم‌ترین اقدام روسای جمهوری روسیه، تاجیکستان، افغانستان و پاکستان در کنفرانس سوچی روسیه واقع در ساحل دریای سیاه در 19 آگوست 2010 دور دیگری از نشست چهارجانبه را با هدف توسعه همکاری‌ها در عرصه‌های مختلف برگزار کردند. مبتکر اولیه این نشست روسیه بود تا بتوانند به‌جمع بندی مناسبی با تمامی طرفین برای کنفرانس کابل دست یابند. طی این نشست ضمن بررسی راهکارهای افزایش تعاملات اقتصادی، مساله زمان خروج نیروهای ائتلاف و آینده مبهم امنیت در افغانستان مورد توجه قرار گرفت. بسیاری از تحلیل‌گران سیاسی بر این باورند که طی این نشست روسیه تلاش کرده تا با استفاده از ناتوانی نیروهای انگلیسی و آمریکایی در تامین امنیت افغانستان و از همه مهم‌تر پس از خروج آنان از افغانستان نفوذ خود را گسترش دهد.
روسیه در کنفرانس کابل نیز نقش مهمی را بر عهده گرفته بود. روسیه در این کنفرانس نه تنها نقش هماهنگ کننده با تمامی طرفین از جمله پاکستان داشت بلکه تلاش نمود تا موضوعات و محورهای بحث را در این زمینه تعیین کند. از سویی روسیه کمک‌هایی هم به دولت افغانستان طی این نشست ارائه کرد.
نتیجه‌گیری
مهم‌ترین و البته فوری‌ترین هدف روسیه در حال حاضر جلوگیری از توان رو به افزایش طالبان و موج بی‌ثباتی در افغانستان است که تهدیدی جدی به‌شمار می‌رود. برای نیل به این مهم، روسیه همکاری با ناتو را مطلوب ارزیابی کرده و تلاش کرده تا فعالیت‌ها را در این زمینه توسعه دهد.
از سوی دیگر حضور ناتو در شرق برای روسیه همواره مهم بوده و دغدغه همیشگی و یکی از پایه‌های اختلاف بوده است. به همین دلیل روسیه تلاش‌های جدی‌ای را برای یافتن جایگاهی در این کشور آغاز کرده تا هم از تاثیرات منفی ناتو بکاهد و هم این‌که پس از خروج نیروهای ائتلاف با گسترش موج ناامنی مواجه نشود. اما این مساله بدان معنا نیست که از همکاری با غرب سرباز بزند زیرا نزدیک‌ترین خطر در مورد افغانستان نه حضور آمریکا و اروپا بلکه طالبان است.
*پژوهشگر مسائل روسیه
بقیش کو؟؟؟؟؟؟؟؟؟ 
